Mẫu: nhút (Nghệ Tĩnh), mãng cầu (Nam Bộ), bánh cáy (Thái Bình). Đây là những từ chỉ tên những sản phẩm duy nhất có ở địa phương, cho nên không có từ toàn dân tương ứng.

– Giới chọi gà: chầu (hiệp), chêm (đâm cựa), chiến (đá khoẻ), dốt (nhát) …

– Của học sinh: ngỗng (điểm hai), quay (nhìn, sao chép tài liệu), học gạo (học nhiều, không còn chú ý đến việc khác)…

– Đặt câu:

Ví dụ: Con lông trì và con lông cảo bắt đầu vào chầu hai.

Những trường hợp không nên sử dụng từ ngữ địa phương:

b. Người nói chuyện với mình là người ở địa phương khác

c. Khi phát biểu ý kiến ở trên lớp

d. Khi làm bài tập làm văn

e. Khi viết đơn từ, báo cáo gửi thầy giáo, cô giáo

g. Khi nói chuyện với người nước ngoài biết tiếng Việt

Ví dụ:

Đứng bên ni đồng, ngó bên tê đồng, mênh mông bát ngát

Đứng bên tê đồng, ngó bên ni đồng, bát ngát mênh mông

(Ca dao)

Bầm ơi, có rét không bầm

Heo heo gió núi, lâm thâm mưa phùn.

(Bầm ơi, Tố Hữu)

Trèo lên trên rẫy khoai lang

Chẻ tre đan sịa cho nàng phơi khoai.

(Hò ba lí của Quảng Nam)

Bài tập 1: Từ ngữ địa phương và từ ngữ toàn dân:

•   mãng cầu (Nam Bộ) – na
•  anh hai (Nam Bộ) – anh cả
•  đậu phộng (Nam Bộ) – lạc
•  chén (Nam Bộ) – bát
•  muỗng (Nam Bộ) – thìa
•  ghe (Nam Bộ) – thuyền
•  cây viết (Nam Bộ) – bút
•  răng (Bắc Trung Bộ) – sao
•  tía, ba (Nam Bộ) – bố
•  mô, rứa (Trung Bộ) – đâu, thế nào

Bài tập 2: 

1. Tầng lớp học sinh, sinh viên:

o Nghỉ học: chuồn.

 Ví dụ: Tuấn đã chuồn hai tiết Toán để đi chơi điện tử.

o Nhìn bài hoặc mở tài liệu trong giờ kiểu tra: quay bài, cóp bài. 

Ví dụ:Hôm nay, nó bị cô giáo phát hiện khi đang quay bài

o học giỏi: siêu. 

Ví dụ:Nó học siêu lắm, môn nào điểm thi cũng cao.

2. Tầng lớp xã hội khác:

o Giới buôn bán gọi tiền có mệnh giá 100.000 nghìn đồng là 1 lít, 1 cành…

o Tầng lớp quý tộc phong kiến: ăn gọi là ngự thiện, áo gọi là ngự bào, thân thể gọi là long thể

Bài tập 3: Trường hợp (a) nên dùng từ ngữ địa phương, Các trường hợp còn lại nên dùng từ ngữ toàn dân.

Bài tập 4: 

(1) Đứng bên ni đồng ngó bên tê đồng, mênh mông bát ngát,

     Đứng bên tê đồng ngó bên ni đồng, cũng bát ngát mênh mông.

(2) Đường vô xứ Nghệ quanh quanh

     non xanh nước biếc như tranh hoạ đồ

(3) Bầm ơi sớm sớm chiều chiều

Thương con bầm chớ lo nhiều bầm nghe

(Tố Hữu)

(4) Nỗi niềm chi rứa Huế ơi

Mà mưa xối xả trắng trời Thừa Thiên

(Tố Hữu)

(trang 56 Ngữ Văn 8 Tập 1)

– Bắp, bẹ là từ ngữ địa phương.

– Ngô là từ ngữ được dùng phổ biến trong toàn dân.

(trang 57 Ngữ Văn 8 Tập 1)

a) Trong đoạn văn, khi nhân vật “tôi” là người kể chuyện thì tác giả dùng từ “mẹ” còn trong đoạn đối thoại với người cô thì tác giả dùng từ “mợ”. Mợ là biệt ngữ xã hội của tầng lớp thượng lưu trong xã hội cũ

– Trước Cách mạng tháng Tám 1945, ở giai cấp thượng lưu, tầng lớp trí thức, mẹ thường được gọi bằng “mợ”, cha được gọi bằng “cậu”. Chủ nhà gọi người giúp việc là con sen. Ngược lại, người giúp việc gọi chủ nhà là ông bà và gọi con cái của họ là cô, cậu

b) – Từ “ngỗng” là bài văn đạt điểm 2, vì hình dáng số 2 giống con ngỗng.

– “Trúng tủ” là thi hoặc kiếm tra đúng vào phẩn đã học và ôn tập rồi.

– Tầng lớp học sinh, sinh viên hay dùng những từ này.

1. (Trang 70, sgk Văn 8 Tập 1) – Khi sử dụng từ ngữ địa phương hoặc biệt ngữ xã hội tùy thuộc vào tình huống giao tiếp

– Không nên lạm dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội vì những từ đó chỉ được dùng trong một tầng lớp xã hội nhất định, những tầng lớp khác không hiểu được. sẽ gây khó hiểu cho những người ở địa phương.

2. (Trang 57, sgk Văn 8 Tập 1) – Trong thơ văn dùng từ ngữ địa phương để tô đậm màu sắc địa phương, dùng biệt ngữ xã hội để nhấn mạnh vào tầng lớp xã hội của nhân vật.

Câu 1 (trang 58 Ngữ Văn 8 Tập 1)

Câu 2 (trang 59 Ngữ Văn 8 Tập 1)

* Các biệt ngữ của học sinh, sinh viên:

– Trứng: điểm 0

– Gậy: điểm 1

– Ngỗng: điểm 2

– Phao: tài liệu để quay cóp

* Xã hội đen:

– Đại ca: Người cầm đầu

– Đàn em: người dưới quyền

– Cớm: lực lượng truy bắt tội phạm

Câu 3 (trang 59 Ngữ Văn 8 Tập 1)

a.Nên dùng

b. Không nên dùng

c. Không nên dùng

d. Không nên dùng

e. Không nên dùng

g. Nên dùng

Câu 4 (trang 59 Ngữ Văn 8 Tập 1)

Sưu tầm thơ, ca dao có sử dụng từ ngữ địa phương:

– Đứng bên ni đồng, ngó bên tê đồng, mênh mông bát ngát

Đứng bên tê đồng, ngó bên ni đồng, bát ngát mênh mông.

– Ai về thăm mẹ quê ta

Chiều nay có đứa con xa nhớ thầm…

Bầm ơi có rét không bầm!

Heo heo gió núi, lâm thâm mưa phùn

Bầm ra ruộng cấy bầm run

Chân lội dưới bùn, tay cấy mạ non

Mạ non bầm cấy mấy đon

Ruột gan bầm lại thương con mấy lần.

Mưa phùn ướt áo tứ thân

Mưa bao nhiêu hạt, thương bầm bấy nhiêu!